-
1 кую
перех.1) класть, ста́вить, поста́вить; класть, положи́ть (куда, как)бастырып кую — ста́вить стоймя́
яткырып кую — класть горизонта́льно
аркылы кую — класть, положи́ть поперёк
урынына кую — ста́вить, класть на (своё) ме́сто
кулын күкрәгенә куеп — положа́ ру́ку на грудь (на се́рдце)
чәйнекне плитәгә кую — ста́вить ча́йник на плиту́
китапны өстәлгә кую — положи́ть кни́гу на стол
2) помеща́ть/помести́ть; ста́вить, поста́вить || помеще́ние ( куда)арбаны лапаска кую — ста́вить теле́гу под наве́с
3) размеща́ть/размести́ть || размеще́ниепулемётларны флангларга кую — размеща́ть пулемёты по фла́нгам
4) дева́ть/деть ( в вопросах)кая куйдың? — куда́ дел (подева́л)?
5) приставля́ть/приста́вить, приложи́ть ( телефонную трубку к уху)6) возложи́ть || возложе́ниепьедесталга чәчәкләр кую — возложи́ть цветы́ на пьедеста́л
7) вставля́ть/вста́вить || вста́вка (стекло в раму; искусственные зубы и т. п.); влага́ть/вложи́ть || вложе́ние8) прила́живать/прила́дить || прила́живание; приде́лывать/приде́лать || приде́лывание; прикрепля́ть/прикрепи́ть || прикрепле́ниеишеккә эчке йозак кую — приде́лать к две́ри вну́тренний замо́к
чиләккә тотка кую — прикрепи́ть к ведру́ ду́жку
9) подкла́дывать/подложи́ть || подкла́дывание (опоры, подушки)10) ста́вить/поста́витьа) копну́, скирду́; дом, ба́шню, ста́туюб) карау́л, часово́гов) (... итеп кую) кем-ли́бо (начальником, директором, заведующим)г) те́сто на броже́ние; котёл на ого́ньд) конце́рт, пье́су, реко́рд, мате) по́дпись; печа́ть, штампж) то́чку, запяту́ю; отме́ткуз) оце́нкии) вопро́с, пробле́мук) усло́вие; цельл) поря́док, режи́мм) на́ кон, на пари́н) на рассмотре́ние, обсужде́ние, голосова́ние11) ( нәрсәгә кую) оставля́ть/оста́вить, ста́вить || оставле́ние (под воздействием чего-л.)агымга кую — пусти́ть на самотёк, пусти́ть по тече́нию ( плот)
утка кую — ста́вить на ого́нь
җилгә кую — прове́трить
12) выставля́ть/вы́ставить || выставле́ние на...сатуга кую — вы́ставить на прода́жу
13) в разн. знач. прикла́дывать/приложи́ть || приложе́ниегамәлгә (эшкә) кую — заде́йствовать; приложи́ть к де́лу (де́йствию)
белем һәм көч куеп — приложи́в зна́ния и си́лы
14) разг. определя́ть, назнача́ть || определе́ние, назначе́ние ( в определённом размере)хакын илле сум кую — определи́ть це́ну в пятьдеся́т рубле́й
15) почита́ть/поче́сть, засчита́ть, счесть за...үзен зурга кую — стро́ить из себя́ ши́шку
16) см. кушу IIIисем кую — нарече́ние и́менем
17)а) оставля́ть/оста́вить; прекраща́ть/прекрати́ть (какое-л. дело, привычку, занятие и т. п.)куегызчы әле шуны — да оста́вьте же э́то
мин моны болай гына куймам — я э́то так про́сто не оста́влю
б) броса́ть/бро́ситькуйсаңчы шул гадәтеңне — брось, пожа́луйста, э́ту свою́ ( нехорошую) привы́чку
19) вспом. гл.а)бәйләп кую — ( крепко) привяза́ть (к чему-л., чем-л.)
борып кую — закрути́ть
каплап кую — накры́ть, закры́ть ( крышкой)
б)хисаплап кую — (зара́нее) подсчита́ть
әйтеп кую — заблаговре́менно предостерега́ть, предупрежда́ть;
в)мәче майны ашап куйган — ко́шка ( воровски) съе́ла ма́сло
г)кычкырып кую — вскри́кнуть
сикереп кую — подпры́гнуть
20) вспом. гл.ясаган да куйган — взял и сде́лал; вот так и сде́лал; сде́лал и был тако́в
шулай дип уйлады да куйды — реши́л что так, и бо́льше к э́тому вопро́су не возвраща́лся
әйтеп тә куйды — уже́ и вы́сказал; сра́зу и вы́сказался ( недолго думая)
•- куеп китү
- куеп тору
- куеп чыгу••(дип) куйыйк, ди — поло́жим, что; усло́вимся, что; пусть (дано́)
- куй инде -
2 юл
сущ.1) доро́га, доро́жка; путь || доро́жный, путево́йюлда булу — быть в пути́
туры юл — пряма́я доро́га
чана юлы — са́нный путь
юл салу — проложи́ть доро́гу
юл язмалары — путевы́е заме́тки
юл билгеләре — доро́жные зна́ки
юл хезмәте — доро́жная слу́жба
2) путь; тра́ссааралашу юллары — пути́ сообще́ния
һава юлы — возду́шный путь; возду́шная тра́сса
су юлы — во́дный путь
3) путь, доро́га (в знач. маршру́т, направле́ние)юл югалту — потеря́ть направле́ние
юлны белү — знать маршру́т
4)а) прохо́д, вы́ходагар су юлын табар — (посл.) теку́чая вода́ найдёт себе́ вы́ход
б) жи́ла; ход (в чём-л.)5) полоса́, поло́ска, ли́ния, след и т. п.чаңгы юлы — лы́жный след, след лыж
яшен юлы — след мо́лнии
келәмдәге сары юл — жёлтая поло́ска на ковре́
6) строка́ ( в шитье и на письме)шигырь юлы — строка́ (стро́чка) стихотворе́ния, стихотво́рная строка́
һәр биттә илле юл — на ка́ждой страни́це - пятьдеся́т строк
7)а) путь, расстоя́ние; перехо́д определённой дли́тельностиякын юл — бли́зкий путь
юл азагы - юл башы — (посл.) коне́ц пути́ - (э́то) нача́ло пути́ (пойдёшь, зна́чит дойдёшь)
б) доро́га, путь, пое́здка, хожде́ние (рассматриваемое как дело, преодоление трудностей)юлга азык — провиа́нт на доро́гу
авыр юлдан соң — по́сле тяжёлой доро́ги (пое́здки, хожде́ния)
8)а) перен. путь, направле́ние де́ятельноститормыш юлында — на жи́зненном пути́
үсешнең катлаулы юлы — сло́жный путь разви́тия
б) дурно́й, (ско́льзкий) путь, крива́я доро́жканачар юлга басу — вступи́ть на дурно́й путь
9) перен. путь, спо́соб де́йствия; сре́дство к достиже́нию це́лителәгең көчле булса, юлы табыла — е́сли си́льно хо́чешь - найдёшь сре́дство к достиже́нию це́ли
төрле юллар белән — ра́зными путя́ми
10) уст. сча́стье; счастли́вая судьба́улы барның юлы бар — посл. у кого́ есть сын - у того́ счастли́вая судьба́
•- юл яздыру
- юл адашу
- юл алу
- юл ачу
- юл яру
- юл ачучы
- юл яручы
- юл ачык
- юл ачылу
- юл бирү
- юл йөрү
- юл йөрүче
- юл кешесе
- юл килгәндә
- юл килсә
- юл килү
- юл күрсәткеч
- юл өзелү
- юл өсте
- юл өстендә
- юл сызу
- юл уңу
- юл уң булу
- юл чыгу
- юлга аркылы
- юлга төшү
- юлга чыгу
- юлдан себереп ташлау••юл асты мәгънәсе — скры́тый смысл; подстро́чное значе́ние
юл булу — удава́ться, быть уда́чливым (о каком-л. деле, предпринятых шагах)
юл булды — (мне) сопу́тствовала уда́ча
юл булсын! — пусть (тебе́) сопу́тствует уда́ча!
юл калдыру — оставля́ть/оста́вить возмо́жность (лазе́йку) ( для кого-что), для неблагови́дных дел (злословия, нареканий, придирок и т. п.)
юл киселү — быть отре́занным ( от всех дорог)
сиңа юл котлыгы, миңа өй котлыгы — посл. тебе́ сча́стья в доро́ге, а мне - сча́стья до́ма
юл күрсәтү — дава́ть, дать указа́ния осуществля́ть руково́дство
юл өсте — бо́йкое ме́сто
юл уңаена (уңына) — по пути́, проезжа́я (ми́мо)
юл уңаенда (юл уңаендагы) — находя́щийся на пути́ (на тра́ссе, маршру́те)
юл юсыгы белән — сле́дуя указа́ниям (пра́вилам)
юлга аркылы төшү (юлга аркылы яту) — быть препя́тствием; пере́чить; стоя́ть (встава́ть/встать) поперёк доро́ги
юлга киртә салу (юлга киртә кору) — возводи́ть/возвести́ прегра́ды; сооружа́ть/сооруди́ть барье́ры на пути́ ( кому-чему); воспрепя́тствовать
юлында тору — стоя́ть на доро́ге (кого-л.)
юлыннан азу (юлыннан язу; юлыннан чыгу; юлыннан шашу) — сби́ться с пути́, распу́тничать; сходи́ть/сойти́ с ума́
юлны буу (юлын буу) — останови́ть; прегражда́ть/прегради́ть путь (кому-л.)
юлны бүлү (юлын бүлү) — остана́вливать/останови́ть в пути́ (пу́тника); отвлека́ть/отвле́чь пу́тника
юлыңа ак җәймә! — ска́тертью доро́га!
- юл аягы- юл басу
- юл башы
- юл кисү
- юл котлыгы
- юл коты
- юл кую
- юл сабу
- юл тоту
- юл төшү
- юл уңае
- юл уңы
- юл язу
- юлга салу
- юлга кую
- юлыңда бул
- юлыңны кара -
3 сузылу
страд.-возвр. от сузу1) прям.; перен. тяну́ться, растя́гиваться/растяну́ться || растя́гиваниерезинка сузылды — рези́нка растяну́лась
чылбыр булып сузылу — растяну́ться цепо́чкой
обозлар сузыла — тя́нутся обо́зы
эш озакка сузылды — де́ло затяну́лось надо́лго
2) вытя́гиваться/вы́тянуться || вытя́гиваниеозын (саф) булып сузылу — вы́тянуться дли́нной шере́нгой
3) простира́ться/простере́тьсяеракларга сузылу — простира́ться далеко́
4) прям.; перен. протя́гиваться/протяну́ться || протя́гиваниетәрәзәдән кул сузылды — в окно́ протяну́лась рука́
юл йөзләрчә километрга сузылган — доро́га протяну́лась на со́тни киломе́тров
5) тяну́ться, потяну́ться (за кем-чем, к кому-чему)китапка сузылу — потяну́ться за кни́гой
койма аркылы сузылу — тяну́ться че́рез забо́р
•- сузыла бирү
- сузыла төшү
- сузылып алу
- сузылып кую
- сузылып китү
- сузылып яту
См. также в других словарях:
чалырлык — Терлекне суйганда муенның киселә торган урындагы сөяге. II. ЧАЛУ – 1. Бер берсенә аркылы кую, аркылы китереп кую; берсен икенчесе өстенә кую (аякларны) 2. Көрәшкәндә, басып торганда яки атлап, йөгереп барганда кемне дә булса егу өчен аның аягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чалыштыру — Берсен икенчесе өстенә аркылы кую, аркылы китерү. ЧАЛЫШТЫРЫП БӘЙЛӘҮ – Бау, каеш, аркан һ. б. ш. ны бер очыннан тартканда чишелмичә эләгеп торырлык итеп бәйләү. ЧАЛЫШТЫРЫП ЧӘЧҮ – Рәтләрне бер берсенә туры почмак ясап кисештереп чәчү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
араталау — 1. Арата кую 2. Нин. б. әйберне икенче әйбергә аркылы кую егет беләге белән ишекне араталады … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җепсә — и. 1. Сосада шүрене урнаштыру торган таякчык; шүре күчәре. диал. Тәгәрмәч теше, киги 2. Өй яки каралты кыегында түбә такталарын беркетү өчен бәпкәләргә аркылы кагылган агач. Гомумән берничә тактадан ясалган әйбердә (койма, капка һ. б.) такталарны … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бау — и. 1. Бәйләү, буу өчен кулл. торган, ишелеп яки үрелеп ясалган озын әйбер. Шуңа охшаш нәрсәләр: тасма, каеш һ. б. 2. күч. Бауга яки шнурга һ. б. тезелгән тезем бер бау суган. Бау белән билгеле бер үлчәмдә аерып аерып бәйләнгән утын, печән һ. б. 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чалмаштыру — Берсе өстенә икенчесен аркылы китерү, аркылы торкылы кую (аяк, кул һ. б.) ; чалыштыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таган — 1. Кимендә өч колга яки бүрәнәнең нечкә очларын бау (җилем) белән үзара беркетеп, юан очларын җиргә бастырып торгызылган корылма – уртасына нәр. б. асып кую яки тышкы яктан каплап куыш ясау өчен куела. Шундый корылма рәвешендә бер берсенә терәтеп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
элгәк — 1. Бауның, җепнең һ. б. ш. очларыннан тартып тыгызларлык, кысарлык итеп бәйләнгән бер өлеше. Кошларны, вак җәнлекләрне аулау өчен булган, бер өлеше кысылып тыгызланырлык итеп бәйләнгән бау; тозак 2. Берәр әйбергә, сапка беркетелгән, кулга киярлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
элмәк — 1. Бауның, җепнең һ. б. ш. очларыннан тартып тыгызларлык, кысарлык итеп бәйләнгән бер өлеше. Кошларны, вак җәнлекләрне аулау өчен булган, бер өлеше кысылып тыгызланырлык итеп бәйләнгән бау; тозак 2. Берәр әйбергә, сапка беркетелгән, кулга киярлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оч — I. 1. Нәр. б. очлаеп торган өлеше. Нәр. б. нечкәреп беткән югарыгы өлеше. Сузынкы, озынча әйберләрнең бетем чиге, шул чик тирәсендәге өлеше 2. Шәһәрнең авылның һ. б. ш. уртадан, үзәктән ерактагы ягы, чиге 3. Очлык таякка тимер оч кую 4. күч. Нәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рей — Мачтада, җилкәнле судноларда туры җилкәннәрне беркетү, киерү өчен, двигатель белән йөртелгән судноларда антенналар кую, сигналлар күтәрү өчен шудырмалы (күчмә) аркылы борыс … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге